Onderzoek onder professionals en cliënten: meer aandacht nodig voor zingeving in eerstelijnszorg en welzijn
Bij zowel cliënten als professionals in eerstelijnszorg en welzijn is er grote behoefte aan meer aandacht voor zingeving in de hulpverlening. Dat blijkt uit onderzoek onder professionals, cliënten, patiënten en vrijwilligers in eerstelijnszorg en welzijn, uitgevoerd vanuit de Kenniswerkplaats Zingeving. In dit landelijke samenwerkingsverband ontwikkelen opleiders, onderzoekers en professionals kennis over praktijken van zorg voor zingeving thuis en geestelijke verzorging thuis.
“Zingeving is een diepe menselijke behoefte”, zo legt Gaby Jacobs uit, hoogleraar Geestelijke Verzorging van de Universiteit voor Humanistiek en voorzitter van de Kenniswerkplaats. “Het gaat om de vraag naar dat wat er ten diepste toe doet en hoe je je verhoudt tot de wereld. Het is een basisbehoefte die vaak pas in specifieke levensfasen of bij ingrijpende gebeurtenissen opgemerkt wordt.”
Gerichte aandacht voor zingeving door hulpverleners kan de kwaliteit van leven van patiënten en cliënten verbeteren. Dat was al bekend in de zorg voor mensen rondom het levenseinde (palliatieve zorg), maar de behoefte wordt breder gevoeld, zo blijkt uit onderzoek binnen zeven beroepsgroepen. Het onderzoek naar de ondersteuningsbehoefte op het gebied van zingeving werd gedaan in huisartsenpraktijken en bij praktijkondersteuners, in de verpleging en verzorging, fysiotherapie en ergotherapie, het sociaal domein, de Jeugdzorg, de GGZ en bij vrijwilligerswerk.
Elke beroepsgroep heeft zijn eigen onderzoek uitgevoerd. Er is een aantal gemeenschappelijke bevindingen:
- Cliënten en patiënten hebben behoefte aan aandacht voor vragen over zingeving; hulpverleners zien hiervan het belang in.
- Zicht op zingeving geeft meer inzicht in ondersteuningsbehoefte van cliënten en patiënten.
- Bij hulpverleners bestaat vaak wel nog een gebrek aan kennis en vaardigheden hoe hiermee om te gaan.
- Aandacht voor zingeving in de hulpverlening helpt ook de professionals zelf, het raakt hun motivatie en professionele ontwikkeling.
- Omdat aandacht voor zingeving domein overstijgend is, bevordert het de samenwerking tussen verschillende professionals en terreinen.
- Bij zingeving denken professionals vooral aan de alledaagse zingeving. De diepere laag van levensbeschouwing is lastiger te vatten. De mogelijke inbreng van een geestelijk verzorger is vaak nog onbekend.
Lees ook:
* Sociaal werker Veronique Vaarten: ’Je kunt niet alles oplossen met activiteiten’
Interview met Veronique Vaarten, coördinator van de brancheprojecten
*‘Precies bij zingeving gaat het mis in de zorg voor patiënten met chronische pijn’ - ervaringen uit de brancheprojecten
Interview met Lennard Voogt, Lena Wever, Elon van Overmeren en Dorothé Wassink uit de branche fysiotherapie en ergotherapie
Over de Kenniswerkplaats Zingeving en de brancheprojecten
De Kenniswerkplaats Zingeving is een landelijk samenwerkingsverband van onderzoekers, professionals, patiënten, cliënten en vrijwilligers, werkend vanuit 24 verschillende organisaties, zoals universiteiten, medische centra, hogescholen, beroepsverenigingen, branche- en praktijkorganisaties. De Kenniswerkplaats wil de aandacht voor zingeving versterken op het brede terrein van zorg en welzijn.
Sinds 2019 bestaat een subsidieregeling vanuit het ministerie van VWS die geestelijke verzorging aan huis toegankelijk maakt voor mensen van 50 jaar en ouder. Geestelijk verzorgers bieden professionele begeleiding en hulp bij vragen over zingeving. De subsidie is er ook voor geestelijke verzorging van kinderen, volwassenen en gum naasten in de laatste levensfase. De subsidie is tijdelijk en wordt in 2026 geëvalueerd. Aanpalend aan deze subsidieregeling heeft het ministerie via ZonMw een onderzoeksprogramma opgezet 'Zingeving en Geestelijke Verzorging'. De Kenniswerkplaats wordt vanuit dit onderzoeksprogramma gefinancierd.
De Kenniswerkplaats richtte zich vanaf oktober 2021 aanvankelijk op de professionalisering van de beroepsgroep geestelijke verzorgers, werkzaam bij mensen thuis en samenwerkend met professionals en vrijwilligers in eerstelijns zorg sociaal domein. Een jaar later is de Kenniswerkplaats uitgebreid met een bredere focus, onder de naam Zorg voor Zingeving Thuis. De kennisontwikkeling en professionalisering rondom zingeving werd verbreed naar andere professionals in de eerstelijnszorg en het sociaal domein.
Binnen de Kenniswerkplaats wordt in zeven beroepsgroepen onderzoek uitgevoerd onder professionals, patiënten, cliënten en vrijwilligers. De bevindingen zijn samengevat in zeven kennissyntheses:
• Huisartsen en praktijkondersteuners
• Verpleging en verzorging
• Fysiotherapie en ergotherapie
• Sociaal domein
• Jeugdzorg
• GGZ
• Vrijwilligerswerk
Informatie
Yvette Nelen, Universiteit voor Humanistiek / Kenniswerkplaats Zingeving, y.nelen@uvh.nl, 06 19442989
